Category: Op-ed

The Books’ Journal, 13/11/2018

Η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Νοέμβρη του 1918, ανάγγειλε την κατάρρευση δύο προμαχώνων της φεουδαρχίας: της δυναστείας των Hohenzollern στη Γερμανία και των Habsburg στην Αυστροουγγαρία. Έτσι, η νίκη της Entente ήταν ταυτόχρονα νίκη της δυτικής αστικής τάξης απέναντι στον φεουδαρχικό μιλιταρισμό της κεντρικής Ευρώπης. Όπως εύστοχα παρατήρησε ο Otto Bauer, ο πρώτος παγκόσμιος ήταν ‘η μεγαλύτερη και πιο αιματηρή αστική επανάσταση στην ιστορία.’ Η συνακόλουθη αδυναμία των αστών στην κεντρική Ευρώπη σήμαινε ότι η κατάκτηση της δημοκρατίας ήταν πλέον υπόθεση των λαών. Για την ακρίβεια, η αλλαγή επαναστατικής σκυτάλης—από την αστική στην εργατική τάξη—ευνοούσε την ενοποίηση δύο πολιτικών προγραμμάτων: της αστικής δημοκρατίας, δηλαδή του κοινοβουλευτισμού και του κράτους δικαίου, και της οικονομικής δημοκρατίας, δηλαδή του σοσιαλισμού.

Οι λαϊκές επαναστάσεις του Νοέμβρη 1918 στην Αυστρία, τη Γερμανία και την Ουγγαρία, επιχείρησαν να ενοποιήσουν αυτά τα δύο προγράμματα με μια νέα στρατηγική οπτική. Μπορούμε να την αποκαλέσουμε συμβουλιακό ερφουρτισμό: ‘συμβουλιακό’ επειδή στηριζόταν στα νεότευκτα εργατικά και στρατιωτικά συμβούλια· ‘ερφουρτισμό’ επειδή αντλούσε αρχές και πολιτική έμπνευση από το σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα της Ερφούρτης, γραμμένο από τον Karl Kautsky το 1891. Οι επαναστάσεις του Νοέμβρη, με άλλα λόγια, δεν ανακάλυψαν τη μορφή της σοσιαλιστικής εξουσίας, αλλά εμπλούτισαν το περιεχόμενό της με τον θεσμό των εργατικών συμβουλίων.

Αυγή, 24/7/18

Πριν πέντε χρόνια είχαμε μια διαφωνία με τον Σταύρο Τσακυράκη, στο πλαίσιο των Απόψεων του Βήματος. Η διαφωνία αφορούσε την ελευθερία της έκφρασης και, πιο συγκεκριμένα, την προστασία της μισαλλόδοξης έκφρασης. Το βασικό ζήτημα ήταν αν ο νόμος πρέπει να προστατεύει την έκφραση του φασίστα.

Ο Τσακυράκης υποστήριζε ότι ο νομικός περιορισμός ή η απαγόρευση του μισαλλόδοξου λόγου δικαιολογούνται αν και μόνο αν ‘στοιχειοθετείται άμεσος και επικείμενος κίνδυνος επέλευσης κάποιου κακού’. Άρα ο μισαλλόδοξος λόγος πρέπει, σε πολλές περιπτώσεις, να προστατεύεται. Εγώ υποστήριζα ότι αυτή η αρχή είναι ασαφής και ότι ο νόμος μπορεί δικαιολογημένα να περιορίσει τον μισαλλόδοξο λόγο όταν ο λόγος αυτός περιορίζει την ελευθερία του λόγου τρίτων.

Δυστυχώς, σε εκείνη μας τη συζήτηση επικεντρώθηκα αποκλειστικά στα σημεία της διαφωνίας μου με τον Τσακυράκη. Λέω ‘δυστυχώς’ επειδή ήλπιζα ότι κάποια μέρα θα μου δινόταν η ευκαιρία να του πω ότι συμφωνώ με τα επιχειρήματά του υπέρ της απολυτότητας της προστασίας της έκφρασης, ότι θαυμάζω τη συνεισφορά του στην ελληνική συζήτηση για τα δικαιώματα και ότι έμαθα πολλά από το δοκίμιό του Θρησκεία κατά Τέχνης (Πόλις, 2005). Τίποτα από αυτά δεν είναι πλέον εφικτό. Οπότε θα αρκεστώ σε μια φανταστική συζήτηση με έναν σημαντικό Έλληνα φιλόσοφο του δικαίου που εκτιμούσα, αλλά ποτέ δεν γνώρισα.

My contribution here, courtesy of TwelveStars.

Forthcoming in Capital & Class

The iconography of the Russian Revolution is curious business. The iconographer must evince gloom for the Revolution’s historical predecessor, Tsarism, then awe at its conditions of birth, the revolutions of 1905 and February 1917, followed by adulation for its first steps, the Council of People’s Commissars, followed by odium at its murder in the hands of Stalinism. Generations of Leninist historians have incessantly plastered this macabre altarpiece with ink, layer after layer, typically drawing inspiration from Isaac Deutscher’s revered triptych of the life of Trotsky. Three recent histories of the Revolution, all by non-professional historians, propose to dispense with these revolutionary pieties.

The first book, entitled Que faire de 1917?, is by Olivier Besançenot, the uniquely recognizable face of the French anti-capitalist Left. The second, October, is by China Miéville, a well-known science-fiction writer. And the third, No less than mystic, is by John Medhurst, writer and activist.

Full text here.

The Books’ Journal, 23/1/2018

Ο Οκτώβρης του China Miéville είναι ένα συναρπαστικό χρονικό της τρίτης ρωσικής επανάστασης, δηλαδή της εξέγερσης του Οκτώβρη 1917. Αντίθετα με την πρόσφατη ιστοριογραφία της επανάστασης, η πρόζα του Miéville έχει την ίδια εκρηκτική ζωντάνια με το αντικείμενό της: ‘Το έτος 1917 ήταν ένα έπος, μια αλληλουχία από περιπέτειες, ελπίδες, προδοσίες, απίθανες συμπτώσεις, πολέμους και ίντριγκες· από γενναιότητα και ανοησία, φάρσα, τόλμη, τραγωδία· από εφήμερες φιλοδοξίες και αλλαγές, από φώτα εκτυφλωτικά και ατσάλι και σκιές· από τρένα και σιδηροτροχιές.’ (Miéville 2017α, 14) Ο Miéville πιστεύει ότι όσοι ταξίδεψαν σε αυτές τις σιδηροτροχιές είδαν μια χαραυγή, της ‘λευτεριάς το αμυδρό το φως’. Πολύ σύντομα, ωστόσο, αυτή η χαραυγή ‘γίνεται τελικά σούρουπο’ (Miéville 2017α, 495). Θα επικεντρωθώ σε τρία ζητήματα: τη σχέση του Οκτώβρη με την επανάσταση, με το σοβιετικό κράτος και με τον εργατικό έλεγχο.

The Books’ Journal, 1/2/2017

Ας υποθέσουμε ότι ένας Έλληνας νευροεπιστήμονας έχει φτιάξει μια μηχανή που αντιγράφει το περιεχόμενο του μυαλού σου, συμπεριλαμβανομένων των αναμνήσεών σου, σε ένα σκληρό δίσκο. Σε συνεργασία με έναν Άγγλο συνάδελφό του, ο Έλληνας νευροεπιστήμονας ανεβάζει αυτό το περιεχόμενο στον εγκέφαλο ενός ασθενή στην Αγγλία, αντικαθιστώντας εντελώς το νοητικό του περιεχόμενο με το δικό σου. Δυστυχώς, η μηχανή έχει βλάβη, και ο εγκέφαλός σου καταστρέφεται. Τι σου έχει συμβεί; Έχεις πεθάνει; Ή μήπως έχεις πάει ταξίδι στην Αγγλία; Σύμφωνα με τον Ντέρεκ Πάρφιτ, τον σημαντικότερο ηθικό φιλόσοφο της τελευταίας τριακονταετίας, έχεις πεθάνει. Γιατί; Ας υποθέσουμε ότι το upload είναι επιτυχές και φεύγεις από το χειρουργείο του Έλληνα νευροεπιστήμονα χωρίς εγκεφαλική ζημιά. Ο Άγγλος doppelganger σου ήδη σε κουβαλάει μέσα στο κεφάλι του. Λίγες ώρες αργότερα, ο νευροεπιστήμονας σου λέει ότι μια βλάβη στη διαδικασία του upload θα προκαλέσει τον θάνατό σου σε δυο μέρες. Ποιος θα πεθάνει σε δυο μέρες; Εσύ. Αλλά αν είσαι εσύ που θα πεθάνεις σε δυο μέρες, τότε είσαι πάλι εσύ που πέθανες όταν καταστράφηκε ο εγκέφαλός σου στο αρχικό παράδειγμα. Άρα η μηχανή δεν είναι καινούριο είδος ταξιδιωτικού πράκτορα: δεν σε πάει στην Αγγλία. Σε σκοτώνει.

Open Democracy, 4/7/15

A man goes to the tailor to pick up a custom-made suit. He puts it on, and notices that the sleeves are too long. When he complains, the tailor says: ‘just bend your arms a little’. ‘But the collar is too low!’ ‘Just raise your back a little’ says the tailor. ‘But the trousers are too long!’ ‘Just stand on your toes’ says the tailor. The man goes out into the street and can barely walk in his new suit. Everyone says: ‘poor guy’. ‘Yes, but great suit!’.

Protagon, 28/06/2015

Σε πρόσφατο άρθρο του, ο Αριστείδης Χατζής υποστηρίζει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στα πρόθυρα ενός εθνικού διχασμού, όπου ‘οι πάντες… δεν αντιμετωπίζουν πλέον τους αντιπάλους ως πεπλανημένους, ανόητους ή αδαείς. Αλλά ως εχθρούς.’ Ανάμεσα σε αυτούς που πάσχουν από αυτή την ιδιότυπη μορφή ιδεολογικής παράνοιας, γράφει, συγκαταλέγονται και μονάδες από τον ‘ευρωπαϊκό, εκσυγχρονιστικό χώρο, τον κατεξοχήν φορέα των ιδεών του Διαφωτισμού, κυρίως της ανοχής.’ Και καταλήγει εκφράζοντας την επιθυμία του να ‘παραμείνει η χώρα [τ]ου στην Ευρωζώνη, στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά κυρίως… να συνεχίσει να συμμετέχει στην ευρωπαϊκή παράδοση του Διαφωτισμού, του ορθού λόγου, της ελευθερίας, της δημοκρατίας και κυρίως της ανοχής.’

Δυστυχώς το άρθρο του κου Χατζή εκφράζει μια ιδεολογική παθογένεια παρόμοια με αυτή που κατακρίνει.