Ένθετο, Εφημερίδα των Συντακτών (ανάρτηση στο tvxs), 21/06/2013
Τα νέα του κλεισίματος της ΕΡΤ έδωσαν την ευκαιρία στην αριστερά να απεγκλωβιστεί από το δίλημμα ‘δημόσια ή ιδιωτική τηλεόραση’ (και άλλα συναφή παρωχημένα διλήμματα). Ανάμεσα στον γκρεμό της οργανικής αποσκελέτωσης, και το ρέμα της κρατικής ιδιοκτησίας, ξεπρόβαλε λαμπρότερη μια τρίτη οδός: εργατική ιδιοκτησία και έλεγχος. Αυτή η οδός δεν έχει ακόμα χαθεί από τον ορίζοντα, αλλά απομακρύνεται κάθε μέρα που περνάει. Ωστόσο η πορεία προς τα εκεί δεν είναι απλά προαιρετική. Είναι ηθικά και στρατηγικά υποχρεωτική για την αριστερά. Εξηγούμαι.
Η πρώτη τακτική που έχει υιοθετηθεί μέχρι στιγμής για να ανατραπεί το λουκέτο στην ΕΡΤ επενδύει στο δρόμο, και η δεύτερη στο κοινοβούλιο. Σύμφωνα με την πρώτη τακτική, αν η κυβέρνηση Σαμαρά δεν ανατραπεί άμεσα, ή δεν χάσει τη στήριξη των δύο μικρότερων κομμάτων που την απαρτίζουν (ΔΗΜΑΡ – ΠΑΣΟΚ), τότε μπορεί να εξαναγκαστεί να πάρει πίσω το λουκέτο, είτε απευθείας από τον δρόμο, είτε από την έμμεση πίεση του δρόμου πάνω στα δικαστήρια. Σύμφωνα με τη δεύτερη τακτική, η κατάργηση της πράξης νομοθετικού περιεχομένου που κλείνει την ΕΡΤ έρχεται μέσα από το κοινοβούλιο, είτε με τη ψήφιση κάποιου νέου νόμου, είτε με πρόταση μομφής. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου νόμου, ή η αμηχανία που συνεπάγεται οριακή απόρριψή μιας πρότασης μομφής, αποδυναμώνουν την κυβέρνηση.
Το πρόβλημα είναι και πως και οι δύο τακτικές βασίζονται σε υπεραισιόδοξες εκτιμήσεις για τη (σημερινή) δύναμη του δρόμου και του κοινοβουλίου αντίστοιχα, και χαρίζουν την πρωτοβουλία κινήσεων στην κυβέρνηση. Από τη μία ο δρόμος δεν έχει (ακόμα) αρκετή δύναμη να εξαναγκάσει την κυβέρνηση να πάρει πίσω το λουκέτο. Αλλά ακόμα κι αν το πάρει πίσω, βρισκόμαστε ξανά στο status quo ante του μνημονίου, το οποίο συνεπάγεται μαζικές απολύσεις, περικοπές μισθών, κ.ο.κ., στα πλαίσια μιας κρατικής ΕΡΤ. Αυτές οι δεσμεύσεις δεν μπορούν να ανατραπούν χωρίς να πέσει η κυβέρνηση και χωρίς να καταργηθούν τα μνημόνια.
Η κοινοβουλευτική τακτική, από την άλλη, βασίζεται σε βαθιά ριζωμένες κοινοβουλευτικές πλάνες. Ένα νομοσχέδιο ουσιαστικής αντιστροφής του λουκέτου είναι απίθανο να περάσει σε οποιαδήποτε μορφή, αφού συνεπάγεται διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού, πράγμα που ούτε η ΔΗΜΑΡ ούτε το ΠΑΣΟΚ έχουν την αξιοπρέπεια να δεχτούν (τα πρόσφατα αόριστα γαβγίσματα των δύο αυτών κομμάτων δεν είναι τίποτε άλλο παρά απρόθυμη αποδοχή ενός ακόμα προμελετημένου εξευτελισμού τους από τη ΝΔ). Αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι αυτό που έρχεται μετά. Όταν η κοινοβουλευτική τακτική αποτύχει, η τρικομματική κυβέρνηση θα αντιτάξει—όπως ήδη έχουν αρχίσει να κάνουν οι αυλικοί της—ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (συμπεριλαμβανομένων των κομμάτων που έφεραν το αντι-νομοσχέδιο) οφείλουν να αποσύρουν την ενεργό στήριξη στους καταληψίες, και να επιτρέψουν στην αστυνομία να αδειάσει το κτίριο της ΕΡΤ, σε συμμόρφωση με τις απόψεις των δικαστηρίων. Οποιαδήποτε άλλη στάση συνιστά παραβίαση της ‘νομιμοποιημένης’ πλειοψηφίας του ελληνικού κοινοβουλίου. Τι απάντηση δίνουν οι υπέρμαχοι της ΕΡΤ;
Στις παρούσες συνθήκες, η προστασία των εργαζομένων της ΕΡΤ είναι λυδία λίθος για την αριστερά, και ιδιαίτερα για τον ΣΥΡΙΖΑ: οποιαδήποτε οπισθοχώρηση απέναντι στον ‘νόμο’ και την ‘τάξη’ της τρικομματικής κυβέρνησης συνεπάγεται προδοσία του ελληνικού Συντάγματος, της δημοκρατίας, και των ίδιων των εργαζομένων. Αλλά η κρατική-χωρίς-περικοπές-ή-απολύσεις-ΕΡΤ δεν είναι άμεσα στο τραπέζι, και οι υποσχέσεις για μελλοντικές κρατικοποιήσεις δεν αρκούν. Οι εργαζόμενοι στην ΕΡΤ πρέπει να υποστηριχθούν σήμερα στον χώρο εργασίας τους. Το αίτημα για εργατικό, de facto μη-κρατικό, έλεγχο αποκτά την επικαιρότητα του κατεπείγοντος. Η αριστερά οφείλει να το υπερασπιστεί ως τέτοιο, μαζί με όλα του τα πολιτικά, ιδεολογικά, και οργανωτικά παρεπόμενα.
Αυτή η συζήτηση οδηγεί αναπόφευκτα σε μια πιο βασική διαπίστωση: ότι η ίδια η λογική της κρατικής τηλεόρασης, και γενικότερα της κρατικής ιδιοκτησίας και ελέγχου, την οποία υπερασπίστηκε για χρόνια η αριστερά στην Ελλάδα, έχει σαθρά ιδεολογικά θεμέλια. Με τον πιο τετριμμένο τρόπο: η κρατική τηλεόραση είναι εξ’ορισμού μηχανισμός του (αστικού) κράτους. Οι τηλεπικοινωνίες είναι το κεντρικό νευρικό σύστημα των ιδεολογικών του μηχανισμών, και κατά συνέπεια τεράστιας σημασίας για την αναπαραγωγή του αστικού συστήματος. Η κυβέρνηση Σαμαρά μπορεί να κλείνει την ΕΡΤ επειδή δεν λειτούργησε ως φερέφωνο της τρικομματικής κυβέρνησης, αλλά αυτό δεν αναιρεί την αλήθεια του κλισέ ότι η κρατική τηλεόραση είναι μηχανισμός του (αστικού) κράτους. Προφανώς το ίδιο ισχύει για τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου—καθώς και για όλα σχεδόν τα νοσοκομεία, σχολεία, και πανεπιστήμια στην Ελλάδα. Αυτός δεν είναι λόγος να μη προσπαθήσουμε να ανατρέψουμε το κλείσιμό ή την υποβάθμισή τους. Αλλά ο κύριος λόγος που η αριστερά οφείλει να υπερασπίζεται την κρατική ιδιοκτησία σε αυτές τις περιπτώσεις έχει να κάνει με την προοπτική μετατροπής τους σε εστίες εργατικής ιδιοκτησίας και ελέγχου. Ο κρατικός έλεγχος, ακόμα και στην πιο δημοκρατική του μορφή, συνεπάγεται γραφειοκρατικές ιεραρχίες με αφέντες και υποτελείς, μια γυμνή επιλογή ποιος θα διαφεντεύει τις ζωές μας. Οι ιεραρχίες αυτές δεν καταργούνται με υπουργική βούλα, έγκριση του κοινοβουλίου ή του Κόμματος, αλλά με τους ανθρώπους να παίρνουν την παραγωγή στα χέρια τους.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Τα κόμματα της αριστεράς που ένωσαν τις φωνές τους έξω από την ΕΡΤ αντιτασσόμενα στον αυταρχισμό της τρικομματικής κυβέρνησης, έχουν τώρα την ευκαιρία να ενώσουν τις δυνάμεις τους για την προστασία και υπεράσπιση μιας νέας, ελεύθερης ΕΡΤ, υπό τον έλεγχο και την ιδιοκτησία των εργαζομένων. Η ιστορία της ΕΡΤ, καθώς και οι δυνατότητες που παρέχουν οι υποδομές της, μπορούν να σηματοδοτήσουν μια γενικευμένη αντεπίθεση, με ‘δεσποτικές επεμβάσεις’ ενάντια στην ολέθρια επέλαση των μνημονίων, και να γίνουν βάση για την επέκταση, και τον συντονισμό, του εργατικού ελέγχου παντού στην ελληνική κοινωνία.